अश्रूंचे नक्षत्र: एक नाट्यकथा
पात्रपरिचय:
रमा: एक वृद्ध विधवा, वय वर्षे ७५. गावात एकटी राहते.
विनायक: रमाचा नातू, शहरातून आलेला, वय वर्षे २५.
सरपंच: गावाचा प्रमुख, वय वर्षे ५०.
पार्वती: गावातील स्त्री, रमाची मैत्रीण, वय वर्षे ६०.
धोंडीबा: गावातील माणूस, वय वर्षे ४०.
अंक पहिला: जुनी वाडी
Scene 1:
(रमा आपल्या जुन्या वाडीत बसलेली असते. ती खिडकीतून बाहेर बघत असते. उदास वातावरण.)
रमा: (स्वतःशीच) किती दिवस झाले, कुणी नाही आले भेटायला. ही वाडी पण आता ओस पडायला लागली आहे.
(पार्वती येते.)
पार्वती: रमा, काय गं, एकटीच बसलीस? काय चाललंय?
रमा: (निःश्वास टाकून) काय सांगू पार्वती, मन उदास झालंय. नातू पण किती दिवसांपासून नाही आला.
पार्वती: येईल तो. शहरात कामं असतात त्यांना. तू काळजी नको करूस. चल, मंदिरात जाऊया, जरा बरं वाटेल.
रमा: नको गं, मला नाही यायचं. तू जा. मी इथेच ठीक आहे.
(पार्वती निघून जाते. रमा पुन्हा खिडकीतून बघत राहते.)
Scene 2:
(विनायक गावात येतो. तो रमाच्या वाडीच्या दिशेने जातो.)
विनायक: (स्वतःशीच) किती बदललंय हे गाव. पण आजीची वाडी अजून तशीच आहे.
(विनायक वाडीत पोहोचतो. रमा त्याला बघून खूप आनंदी होते.)
रमा: विनायक! तू आलास? मला वाटलं तू मला विसरलास की काय.
विनायक: (रमाला मिठी मारून) आजी, मी तुला कसा विसरेन? कामात जरा व्यस्त होतो, म्हणून यायला उशीर झाला.
रमा: (आनंदाने) बस, बस. पाणी देतो तुला. किती थकला असशील.
(रमा विनायकला पाणी देते.)
विनायक: आजी, तू ठीक आहेस ना? तब्येत वगैरे ठीक आहे का?
रमा: मी ठीक आहे. तू आल्यावर मला खूप बरं वाटतंय.
विनायक: आजी, मी तुझ्यासाठी एक सरप्राईज आणलं आहे.
रमा: काय आहे ते?
विनायक: (हसतो) ते तुला नंतर कळेल.
अंक दुसरा: बदलाचे वारे
Scene 1:
(विनायक आणि रमा गप्पा मारत बसलेले असतात.)
विनायक: आजी, मला असं वाटतं की तू आता माझ्यासोबत शहरात यावं. इथे एकटी राहणं तुला त्रासदायक आहे.
रमा: शहरात? पण माझी ही वाडी… हे गाव… मी इथेच जन्मले आणि इथेच मरेन.
विनायक: आजी, तू उगाच भावनिक होते आहेस. शहरात तुला सर्व सुखसोयी मिळतील. डॉक्टरांची चांगली सोय होईल.
रमा: मला सुखसोयी नको आहेत. मला माझ्या मातीशी नाळ तोडायची नाही आहे.
(सरपंच आणि धोंडीबा तिथे येतात.)
सरपंच: काय चाललंय रमाबाई?
रमा: सरपंच, या विनायकला शहरात घेऊन जायचं आहे मला.
सरपंच: (विनायककडे बघून) शहरात? काय करतोस तू?
विनायक: मी इंजिनियर आहे. एका कंपनीत काम करतो.
धोंडीबा: (तिरस्काराने) शहरातले लोकं, गावाला विसरतात.
विनायक: असं काही नाही. मी माझ्या गावाला कधीच विसरणार नाही.
Scene 2:
(रात्री, रमा आणि विनायक जेवण करत असतात.)
विनायक: आजी, तू अजून विचार कर. शहरात खूप छान वाटेल तुला.
रमा: (दुःखाने) मला माफ कर विनायक. मी नाही येऊ शकत. माझी पाळंमुळं इथे रुजली आहेत.
विनायक: ठीक आहे आजी. जसा तुझा निर्णय. पण मी तुला भेटायला येत राहीन.
रमा: (हसून) नक्की ये. मला तुझी खूप आठवण येते.
अंक तिसरा: निरोप
Scene 1:
(विनायक गावाला जायला निघतो. रमा त्याला निरोप देण्यासाठी दारात उभी असते.)
विनायक: आजी, काळजी घे. आणि नियमितपणे डॉक्टरांना दाखवत जा.
रमा: तू पण स्वतःची काळजी घे. आणि लवकर ये भेटायला.
(विनायक रमाच्या पाया पडतो आणि निघून जातो. रमा त्याला जाताना बघत राहते. तिच्या डोळ्यातून अश्रू येतात.)
रमा: (स्वतःशीच) देव त्याला सुखी ठेव.
(पार्वती येते.)
पार्वती: काय गं रमा, रडतेस काय?
रमा: (अश्रू पुसत) नाही गं. जरा मन भरून आलं होतं.
पार्वती: चल, आपण दोघीजणी बसूया. गप्पा मारूया.
रमा: चल.
Scene 2:
(काही दिवसांनंतर, रमा आजारी पडते. पार्वती तिची काळजी घेते.)
पार्वती: रमा, तुला बरं नाही वाटत आहे. डॉक्टरांना बोलवावं लागेल.
रमा: नको पार्वती. डॉक्टरांची गरज नाही. मला थोडा वेळ झोपू दे.
(पार्वती रमाची काळजी घेत बसते.)
Scene 3:
(विनायक गावाला परत येतो. त्याला रमाची तब्येत खालावलेली बघून खूप दुःख होते.)
विनायक: आजी! आजी! काय झालं तुला?
रमा: (weakly) विनायक… तू आलास?
विनायक: हो आजी, मी आलो आहे. तू ठीक होशील.
रमा: (weakly) मला… मला माझ्या मातीमध्ये… शांतपणे… जायचं आहे.
विनायक: (रडतो) आजी, असं नको बोलूस. मी तुला काही होऊ देणार नाही.
रमा: (weakly) माझं… माझं नक्षत्र… आता… तुटणार…
(रमा डोळे मिटते. विनायक रडत राहतो. पार्वती त्याला शांत करते.)
पार्वती: (विनायकला समजावते) रमा आता शांत झाली आहे. तिची इच्छा पूर्ण झाली.
विनायक: (अश्रूंनी भरलेल्या डोळ्यांनी) आजी…
(प्रकाश मंद होतो.)
समाप्त
अंतिम संदेश: मातीशी असलेली नाळ आणि नात्यांची ओढ.