story

सोनचाफ्याची पालवी (The Sprout of the Sonchapha)

विठ्ठल आणि त्याची पत्नी रुक्मिणी, एका रमणीय गावात राहत होते. हे गाव म्हणजे हिरवीगार शेतं, नारळीच्या वाड्या आणि लाल मातीच्या घरांचं एक सुंदर मिश्रण होतं. गावात नेहमीच चैतन्य असायचं. सकाळी मंदिरात वाजणाऱ्या घंट्यांचा आवाज आणि सायंकाळी बायकांच्या गप्पांचा किलबिलाट वातावरणात एक खास रंगत भरत असे. विठ्ठल गावातच एक छोटी किराणा दुकान चालवत होता. त्याचा स्वभाव मनमिळाऊ आणि मदतीला धावून जाणारा असल्यामुळे गावात तो सगळ्यांचा लाडका होता. रुक्मिणी घर सांभाळायची आणि तिच्या हातच्या पुरणपोळीची चव तर अख्ख्या गावाला वेड लावणारी होती.

त्यांच्या घरात नेहमी हसणं-खेळणं असायचं. त्यांना दोन मुलं होती – आठ वर्षांचा चिंटू आणि पाच वर्षांची परी. चिंटू शाळेत हुशार होता, तर परी आपल्या गोड बोलण्याने सगळ्यांना मोहून टाकायची. विठ्ठल आणि रुक्मिणीचं छोटंसं कुटुंब सुखासमाधानात जगत होतं.

पण म्हणतात ना, सुखाला नजर लागते. काही महिन्यांपूर्वी गावात एक मोठी समस्या आली. अचानक पावसाचं प्रमाण कमी झालं. विहिरी आणि तलाव कोरडे पडू लागले. शेतीत पिकं येईनाशी झाली आणि लोकांच्या चेहऱ्यावरची हसी कुठेतरी हरवली. विठ्ठलच्या दुकानातही धंदा मंदावला. लोकांकडे पैसे नसल्यामुळे गरजेपुरतीच खरेदी करत होते.

एक दिवस रुक्मिणी विठ्ठलला म्हणाली, "अहो, आज भाजीपाला आणायला विसरलात की काय? बघायला घरात काहीच नाही राहिलंय."

विठ्ठल उदासपणे म्हणाला, "अगं रुक्मिणी, काय आणू? बाजारात तरी काय मिळतंय आता? आणि लोकांकडे पैसे तरी कुठे आहेत?"

रुक्मिणी त्याला धीर देत म्हणाली, "अहो, नका काळजी करू. देव सगळं ठीक करेल. आपण प्रयत्न सोडायचे नाहीत."

एके दिवशी विठ्ठल आपल्या मित्रांबरोबर पारावर बसला होता. सगळेजण याच समस्येवर विचार करत होते.

शंकर म्हणाला, "अरे विठ्ठल, काय चाललंय हे सगळं? घरात खायला नाही आणि दुकानात धंदा नाही. आता काय करायचं?"

गणपतराव म्हणाले, "माझं तर म्हणणं आहे, आता गावात धंदा नाही, तर शहराकडे जावं लागेल. निदान तिथे तरी काहीतरी काम मिळेल."

धोंडीबा निराश होऊन बसला होता. तो फक्त मान खाली घालून हुंकार भरत होता.

विठ्ठल शांतपणे सगळ्यांचं बोलणं ऐकत होता. त्याला आठवलं, लहानपणी त्याचे आजोबा त्याला गोष्टी सांगायचे. एकदा त्यांनी सांगितलं होतं की दुष्काळातही माणसाने हिंमत सोडू नये. निसर्गावर प्रेम करावं आणि एकत्र येऊन संकटाचा सामना करावा. विठ्ठलच्या मनात एक विचार चमकून गेला.

त्याने आपल्या मित्रांना विचारलं, "अरे मित्रांनो, आपल्या गावात कितीतरी पडीक जमीन आहे. आपण तिथे पाण्याची सोय केली, तर भाजीपाला पिकवू शकतो. निदान आपल्यापुरता तरी अन्नपुरवठा होईल."

शंकर हसून म्हणाला, "काय बोलतोयस विठ्ठल? पाण्याशिवाय शेती कशी करणार? बघ सगळीकडे कशी वाळलेली जमीन झाली आहे ती."

गणपतराव म्हणाले, "मला नाही वाटत हे शक्य आहे. खूप खर्च येईल पाण्याची सोय करायला."

पण विठ्ठलने हार मानली नाही. त्याने गावातील वडीलधाऱ्या लोकांशी बोलणं केलं.

तो ग्रामपंचायतीच्या पाटलांकडे गेला आणि म्हणाला, "पाटील साहेब, गावात खूप वाईट परिस्थिती आहे. जर आपण सगळ्यांनी मिळून प्रयत्न केला, तर यातून नक्की मार्ग निघेल."

पाटील म्हणाले, "काय विचार आहे तुझ्या मनात विठ्ठल?"

विठ्ठलने आपल्या योजनेबद्दल सांगितलं. गावातील काही तरुणही त्याच्या मदतीला तयार झाले.

रमेश उत्साहाने म्हणाला, "मी आहे तुमच्याबरोबर विठ्ठल! आपण नक्की काहीतरी करू शकतो."

सुरेश म्हणाला, "होय रे, नुसतं बसून राहण्यात काय अर्थ आहे? प्रयत्न करायला काय हरकत आहे?"

विठ्ठल आणि त्याच्या मित्रांनी मिळून पडक्या जमिनीची साफसफाई सुरू केली. त्यांनी ठरवलं की गावात असलेली छोटी नदी जिथे वळण घेते, तिथे एक छोटा बंधारा बांधायचा. त्यामुळे पावसाळ्यात साठलेलं पाणी जमिनीत मुरेल आणि विहिरींना थोडा आधार मिळेल.

गावातील काही लोकांनी त्यांना मदत केली.

एक वृद्ध महिला म्हणाली, "माझ्या परीनं जेवढी मदत होईल, तेवढी मी नक्की करेन. हे बघ, माझ्याकडे काही जुनी फावडी आणि टिकाव आहेत, ती घेऊन जा."

बायकांनी जेवण बनवून आणलं.

रुक्मिणी म्हणाली, "अहो, तुम्ही काळजी करू नका. मी सगळ्यांसाठी जेवण बनवून आणते."

लहान मुलंही दगड-माती उचलून मदत करत होती. चिंटू आपल्या मित्रांना सांगत होता, "बघा, माझे वडील किती चांगले काम करत आहेत!" अख्ख्या गावाने एकजूट दाखवली.

दिवसरात्र मेहनत करून त्यांनी बंधारा बांधला. पावसाळा सुरू व्हायला अजून अवकाश होता, पण सगळ्यांच्या मनात एक छोटीशी आशा अंकुरली होती. विठ्ठल रोज सकाळी उठून बंधाऱ्याजवळ जायचा आणि मातीला स्पर्श करून बघायचा. त्याला विश्वास होता की त्यांची मेहनत नक्कीच फळाला येईल.

आणि एक दिवस चमत्कार झाला. जोरदार पाऊस सुरू झाला.

शंकर धावत विठ्ठलकडे आला आणि म्हणाला, "विठ्ठल, बघ! पाऊस आला! खूप पाऊस येतोय!"

नदी तुडुंब भरून वाहू लागली आणि बंधाऱ्यामुळे पाणी जमिनीत मुरण्यास मदत झाली. हळूहळू विहिरींची पातळी वाढू लागली.

गणपतराव आनंदाने म्हणाले, "अरे वा! हे तर खरंच चमत्कार झाला! विठ्ठल, तू खरंच कमाल केलीस!"

गावातील लोकांनी आनंदाने देवाचे आभार मानले. विठ्ठल आणि त्याच्या मित्रांनी मिळून त्या पडीक जमिनीत भाजीपाल्याची रोपं लावली. सगळ्यांनी एकत्र येऊन शेती केली. काही दिवसांतच हिरवीगार पालवी फुटली आणि सगळ्यांच्या चेहऱ्यावर पुन्हा हसू दिसू लागलं.

विठ्ठलच्या दुकानात पुन्हा गर्दी होऊ लागली.

एक ग्राहक म्हणाला, "विठ्ठल, काय भाजीपाला पिकवलाय तुम्ही! एकदम ताaza आणि रसरशीत!"

दुसरा ग्राहक म्हणाला, "आणि भाव पण ठीक ठेवलायस! धन्यवाद भावा!"

लोकांकडे आता भाजीपाला विकून थोडे पैसे येऊ लागले होते. रुक्मिणी तर आनंदाने नाचत होती.

ती विठ्ठलला म्हणाली, "बघितलं? मी नाही म्हटलं होतं, देव नक्की मदत करेल?"

चिंटू आणि परी आता पुन्हा खेळण्यात दंग झाले होते. परी आपल्या आईला विचारत होती, "आई, आता आपल्याला रोज पुरणपोळी खायला मिळेल ना?"

या संकटाने गावाला एक महत्त्वाचा धडा शिकवला होता – एकजूट आणि सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवल्यास कोणत्याही संकटावर मात करता येते. विठ्ठल आता फक्त किराणा दुकानदार नव्हता, तर तो सगळ्यांसाठी एक प्रेरणास्रोत बनला होता. त्याने दाखवून दिलं होतं की अडचणी कितीही मोठ्या असल्या तरी, सोनचाफ्याच्या पालवीप्रमाणे नवी उमेद नेहमी जन्म घेते. गरज असते फक्त ती ओळखण्याची आणि तिला जपण्याची.

त्यानंतर गावात कधीही पाणीटंचाई झाली नाही. लोकांनी एकत्र येऊन जलव्यवस्थापनाचे महत्त्व जाणले होते. विठ्ठल आणि रुक्मिणी आजही त्याच गावात आनंदाने राहतात आणि त्यांच्या मुलांनीही त्यांच्याकडून एकोप्याची आणि जिद्दीची शिकवण घेतली आहे. त्या छोट्याशा गावात आजही सोनचाफ्याच्या फुलांचा सुगंध दरवळतो आणि विठ्ठलच्या धैर्याची गोष्ट सगळ्यांच्या मनात कायम घर करून राहिली आहे.