काळचक्रातील सावल्या: एका चित्रकाराची कहाणी
सूर्य मावळतीला झुकला होता. आकाशावर नारंगी आणि जांभळ्या रंगांची उधळण झाली होती. त्या रंगांनी जणू काही एका नव्या दिवसाची चाहूल दिली. मी माझ्या स्टुडिओच्या खिडकीतून ते दृश्य पाहत होतो. स्टुडिओ… खरं तर तो एका जुन्या वाड्याचा भाग होता. वाडा म्हणजे इतिहासाचा साक्षीदार. अनेक पिढ्या इथून नांदून गेल्या होत्या. त्यांच्या आठवणी या वाड्याच्या प्रत्येक दगडात, प्रत्येक भिंतीत साठलेल्या होत्या.
माझं नाव अर्जुन. मी एक चित्रकार. रंगांच्या माध्यमातून भावना व्यक्त करणं, हेच माझ्या जगण्याचं ध्येय. पण आजकाल रंगांनीही जणू माझ्याशी रुसवा धरला होता. कितीतरी दिवस झाले, एकाही चित्रात जीव ओतला नव्हता. ब्रश हातात असूनही, मन मात्र रिकामं-रिकामं वाटत होतं.
या वाड्यात राहायला आल्यापासून माझ्यात एक अनामिक बदल झाला होता. पूर्वी मी उत्साही, आनंदी होतो. पण आता एक उदासी, एक प्रकारची मरगळ मला घेरून राहिली होती. रात्री अपरात्री वाड्यातून विचित्र आवाज येत. कुणीतरी कुजबुजतंय, कुणीतरी रडतंय, असा भास व्हायचा. सुरुवातीला मला वाटलं, माझा भ्रम असावा. पण हळूहळू त्या आवाजांनी माझं मन व्यापून टाकलं.
एक दिवस मी वाड्याच्या मागील बाजूला असलेल्या एका जुन्या खोलीत गेलो. ती खोली अनेक वर्षांपासून बंद होती. धूळ आणि जळमटांनी ती भरलेली होती. खोलीत एक जुना Trunk ठेवलेला होता. उत्सुकतेने मी तो उघडला. आत अनेक जुनी कागदपत्रं आणि काही चित्रं होती. ती चित्रं पाहून मी थक्क झालो. ती चित्रं माझ्या शैलीतलीच होती. किंबहुना, माझ्यापेक्षाही अधिक सुंदर आणि प्रभावी होती.
मी ती चित्रं न्याहाळू लागलो. एका चित्रात एक सुंदर स्त्री दिसत होती. तिचे डोळे बोलके होते. चेहऱ्यावर एक उदास हास्य होतं. चित्राच्या मागे एक नाव लिहिलं होतं – ‘राधिका’. दुसऱ्या चित्रात एक तरुण पुरुष होता. तो राधिकाकडे प्रेमाने बघत होता. त्याच्या चेहऱ्यावर आत्मविश्वास आणि प्रेमळता दिसत होती. त्याचं नाव ‘माधव’ होतं.
मी ती चित्रं घेऊन माझ्या खोलीत परतलो. रात्रभर मी त्या चित्रांकडे बघत होतो. मला राधिका आणि माधव यांच्याबद्दल खूप कुतूहल वाटत होतं. कोण होते हे दोघे? आणि या वाड्याशी त्यांचा काय संबंध होता? सकाळी मी वाड्याच्या मालकांना भेटलो आणि त्यांना राधिका आणि माधव यांच्याबद्दल विचारलं.
वाड्याचे मालक एक वृद्ध गृहस्थ होते. त्यांनी माझं बोलणं शांतपणे ऐकून घेतलं. मग ते म्हणाले, "अर्जुन, तू ज्या राधिका आणि माधवबद्दल बोलत आहेस, ते या वाड्याचे मूळ मालक होते. ते दोघे एकमेकांवर खूप प्रेम करायचे. माधव एक हुशार चित्रकार होता. त्याची चित्रं देशभर प्रसिद्ध होती. पण दुर्दैवाने, एका अपघातात माधवचा मृत्यू झाला. राधिका हे दुःख सहन करू शकली नाही. काही दिवसांनी तिनेही आत्महत्या केली."
त्यांचं बोलणं ऐकून मला धक्का बसला. राधिका आणि माधव यांच्या दुःखाची कल्पना करून माझं मन हेलावून गेलं. मला त्या दोघांबद्दल खूप सहानुभूती वाटली. त्याच क्षणी मी ठरवलं, मी राधिका आणि माधव यांच्या जीवनावर आधारित चित्रं बनवणार. त्यांच्या प्रेमाची कहाणी जगासमोर आणणार.
मी कामाला लागलो. राधिका आणि माधव यांच्या चित्रांचा अभ्यास केला. त्यांच्या जीवनातील घटनांची माहिती मिळवली. हळूहळू माझ्या मनात त्यांच्याबद्दलच्या भावना जागृत झाल्या. मला असं वाटू लागलं, जणू काही मीच माधव आहे आणि राधिका माझ्यासमोर उभी आहे. मी रंगांच्या माध्यमातून त्यांच्या प्रेमाची कहाणी साकारू लागलो.
दिवस रात्र मी चित्रं बनवण्यात व्यस्त होतो. माझ्या आजूबाजूला काय चाललं आहे, याचंही मला भान नव्हतं. मला फक्त राधिका आणि माधव दिसत होते. त्यांच्या दुःखात, त्यांच्या आनंदात मी सहभागी झालो होतो. माझ्या चित्रांमध्ये राधिका आणि माधव जिवंत झाले होते. त्यांच्या चेहऱ्यावरचे भाव, त्यांच्या डोळ्यांतील प्रेम, त्यांच्या दुःखाची तीव्रता, हे सगळं माझ्या चित्रातून दिसत होतं.
एक दिवस मी राधिकाचं चित्र बनवत होतो. चित्रात राधिका खिडकीतून बाहेर बघत होती. तिच्या डोळ्यात एक उदास भाव होता. मी तो भाव अधिक गडद करण्याचा प्रयत्न करत होतो. अचानक मला असं जाणवलं, जणू काही राधिका माझ्यासमोर उभी आहे. तिचे डोळे माझ्याकडे पाहत आहेत. तिच्या डोळ्यात पाणी होतं. मला खूप भीती वाटली. मी ब्रश खाली ठेवला आणि मागे सरकलो. पण राधिका अजूनही माझ्यासमोरच उभी होती.
मी डोळे मिटून घेतले आणि पुन्हा उघडले. राधिका गायब झाली होती. मला वाटलं, माझा भ्रम असावा. पण माझ्या मनात एक भीती घर करून राहिली. मला असं वाटू लागलं, जणू काही राधिकाची आत्मा माझ्या आजूबाजूला फिरत आहे. ती मला काहीतरी सांगू इच्छित आहे.
दुसऱ्या दिवशी मी माधवचं चित्र बनवत होतो. चित्रात माधव एका झाडाखाली बसून चित्र काढत होता. त्याच्या चेहऱ्यावर एक आनंद होता. मी तो आनंद अधिक स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न करत होतो. अचानक मला असं जाणवलं, जणू काही माधव माझ्या खांद्यावर हात ठेवून उभा आहे. त्याच्या हातात एक ब्रश आहे. तो माझ्या चित्रात रंग भरत आहे. मला खूप आश्चर्य वाटलं. मी मागे वळून बघितलं, तर माधव माझ्या बाजूला उभा होता.
माधव हसत होता. त्याने मला काहीतरी बोलण्याचा प्रयत्न केला, पण त्याचा आवाज ऐकू येत नव्हता. मग त्याने हातातला ब्रश उचलला आणि चित्रात एक रंग भरला. तो रंग खूप तेजस्वी होता. त्या रंगाने चित्राला एक नवी ऊर्जा मिळाली. मग माधव हळू हळू अदृश्य झाला.
त्या घटनेनंतर माझं जीवन पूर्णपणे बदलून गेलं. मला राधिका आणि माधव यांच्या आत्म्यांशी संवाद साधता येऊ लागला. ते दोघे मला त्यांच्या जीवनातील अनेक रहस्यं सांगू लागले. त्यांच्यामुळे मला चित्रकलेचा एक नवा अर्थ गवसला. मला समजलं, चित्रकला म्हणजे फक्त रंग आणि रेषांचं मिश्रण नाही, तर ती एक आत्मिक साधना आहे. चित्रांच्या माध्यमातून आपण भूतकाळाशी आणि भविष्याशीही जोडले जाऊ शकतो.
मी राधिका आणि माधव यांच्या जीवनावर आधारित चित्रांची एक मालिका बनवली. ती मालिका देशभर प्रसिद्ध झाली. माझ्या चित्रांना खूप लोकप्रियता मिळाली. लोकांनी राधिका आणि माधव यांच्या प्रेमाची कहाणी जाणून घेतली. त्यांच्या दुःखात सहभागी झाले. माझ्या चित्रांमुळे राधिका आणि माधव यांना न्याय मिळाला, असं मला वाटतं.
आजही मी त्याच वाड्यात राहतो. राधिका आणि माधव यांच्या आत्म्यांशी माझा संवाद सुरू आहे. ते दोघे मला नेहमी मार्गदर्शन करतात. त्यांच्यामुळेच मी एक चांगला चित्रकार बनू शकलो, असं मला वाटतं. या वाड्याने मला खूप काही दिलं. इथल्या प्रत्येक दगडात, प्रत्येक भिंतीत राधिका आणि माधव यांच्या आठवणी साठलेल्या आहेत. त्या आठवणी मला नेहमी प्रेरणा देत राहतील.
काळचक्राच्या सावल्या कितीही गडद असल्या, तरी त्यातून मार्ग काढता येतो. फक्त गरज आहे, मनात श्रद्धा आणि प्रेम असण्याची. राधिका आणि माधव यांच्या प्रेमाची कहाणी हेच सिद्ध करते.
समाप्त
***
अमृतवेल: एका योगिनीची कथा
सह्याद्रीच्या कड्याकपारीतून वाट काढत, घनदाट जंगलातून प्रवास करत, मी अखेर त्या गुहेपाशी पोहोचले. गुहा म्हणजे निसर्गाचं एक अद्भुत देणं. हजारो वर्षांपासून ती डोंगरमाथ्यावर शांतपणे उभी होती. गुहेच्या तोंडावर एक मोठी वेल पसरलेली होती. त्या वेलीला पांढरीशुभ्र फुलं आलेली होती. ती वेल म्हणजे अमृतवेल. तिच्यात जीवनाचा, आरोग्याचा, आणि शांतीचा वास होता.
माझं नाव जानकी. मी एक योगिनी. योगा म्हणजे माझ्या जीवनाचा आधार. अनेक वर्षं मी योगाचा अभ्यास करत आहे. शरीर आणि मन यांच्यातील संबंध शोधण्याचा प्रयत्न करत आहे. मला नेहमीच एकांत आवडतो. शहराच्या गजबजाटापासून दूर, निसर्गाच्या सानिध्यात मला शांती मिळते. म्हणूनच मी या गुहेत राहायला आले होते.
या गुहेत राहण्याचा अनुभव खूप वेगळा होता. दिवसा सूर्यप्रकाश गुहेत शिरून एक अद्भुत वातावरण निर्माण करायचा. रात्री चांदण्या आकाशात चमकून गुहेला प्रकाश द्यायच्या. गुहेत एक नैसर्गिक ऊर्जा होती. त्या ऊर्जेने माझं मन शांत व्हायचं. मला असं वाटायचं, जणू काही मी निसर्गाच्या कुशीतच झोपली आहे.
मी रोज सकाळी लवकर उठून योगासनं करायची. प्राणायाम करायची. ध्यान करायची. योगामुळे माझं शरीर निरोगी राहिलं होतं. मन शांत आणि स्थिर झालं होतं. मला कोणत्याही गोष्टीची भीती वाटत नव्हती. मी पूर्णपणे आनंदी आणि समाधानी होते.
एक दिवस मी गुहेच्या बाहेर फिरत असताना मला एक वृद्ध स्त्री दिसली. ती खूपWeak दिसत होती. तिचं शरीर पूर्णपणे वाळलेलं होतं. तिला नीट चालताही येत नव्हतं. मी तिला गुहेत आणलं. तिला पाणी दिलं. तिला खायला दिलं. हळूहळू तिची तब्येत सुधारली.
त्या वृद्ध स्त्रीचं नाव पार्वती होतं. ती अनेक वर्षांपासून या जंगलात भटकत होती. तिला कोणताही आधार नव्हता. ती म्हणाली, "जानकी, तू माझी खूप मदत केलीस. मी तुझी खूप आभारी आहे. मी तुला एक गोष्ट सांगू इच्छिते. या गुहेत एक रहस्य दडलेलं आहे. ते रहस्य फक्त एका योगिनीलाच समजू शकतं."
मी पार्वतीला विचारलं, "कोणतं रहस्य?"
पार्वती म्हणाली, "या गुहेच्या आत एक गुप्त दरवाजा आहे. तो दरवाजा उघडला की एक स्वर्गासारखी जागा दिसते. तिथे अमृत आहे. ते अमृत पिल्याने माणूस अमर होतो."
मी पार्वतीच्या बोलण्यावर विश्वास ठेवला नाही. मला वाटलं, ती म्हातारी झाली आहे, त्यामुळे तिला काहीतरी भास होत असेल. पण पार्वती वारंवार तेच बोलत होती. त्यामुळे माझ्या मनात थोडी शंका निर्माण झाली.
एक दिवस मी गुहेच्या आत तो गुप्त दरवाजा शोधायला गेले. मी गुहेचा प्रत्येक कोपरा तपासला. पण मला कुठेही दरवाजा दिसला नाही. मी निराश होऊन परत येणार होते, तेवढ्यात मला एक विचित्र आवाज ऐकू आला. तो आवाज एका मंत्रासारखा होता. मी त्या आवाजाच्या दिशेने गेले. मला एक लहानशी भेग दिसली. त्या भेगेतून प्रकाश येत होता.
मी भेगेजवळ जाऊन पाहिलं, तर मला एक अद्भुत दृश्य दिसलं. एक सुंदर बाग होती. बागेत अनेक रंगीबेरंगी फुलं होती. फळांनी लगडलेली झाडं होती. एक तलाव होता. तलावात स्वच्छ पाणी होतं. त्या पाण्यात सोनेरी मासे खेळत होते. मला असं वाटलं, जणू काही मी स्वर्गातच आले आहे.
मी भेगेतून आत शिरले. मी बागेत फिरू लागले. मला खूप आनंद झाला. मी तलावाजवळ गेले. मी तलावातील पाणी प्यायले. ते पाणी अमृतासारखं गोड होतं. मला एक नवी ऊर्जा मिळाली. माझं शरीर तेजस्वी झालं. माझं मन शांत आणि स्थिर झालं.
तेव्हा मला समजलं, पार्वती खरं बोलत होती. या गुहेत खरंच अमृत आहे. ते अमृत पिल्याने माणूस अमर होतो. पण मला अमर व्हायचं नव्हतं. मला जगायचं होतं, पण मृत्यूला घाबरायचं नव्हतं. मला प्रत्येक क्षणाचा आनंद घ्यायचा होता. मला निसर्गाच्या सानिध्यात राहायचं होतं. मला योगाचा अभ्यास करायचा होता. मला लोकांना मदत करायची होती.
मी पुन्हा गुहेत परत आले. मी पार्वतीला सगळी गोष्ट सांगितली. पार्वती खूप आनंदी झाली. ती म्हणाली, "जानकी, तू एक महान योगिनी आहेस. तुला अमृताचा अर्थ समजला आहे. तू अमरत्वाच्या मोहाला बळी पडली नाहीस. तू खरंच धन्य आहेस."
पार्वती काही दिवसांनी मरण पावली. पण तिच्या आत्म्याला शांती मिळाली. मी आजही त्याच गुहेत राहते. योगाचा अभ्यास करते. लोकांना मदत करते. मला जीवनाचा खरा अर्थ समजला आहे. जीवन म्हणजे एक उत्सव आहे. तो आनंदात जगायला हवा.
अमृतवेल मला नेहमी प्रेरणा देते. ती मला शिकवते, जीवनात कितीही दुःख आले तरी खचून जायचं नाही. नेहमी हसतमुख राहायचं. दुसऱ्यांना मदत करायची. कारण जीवनाचा खरा आनंद दुसऱ्यांना मदत करण्यातच आहे.
समाप्त
***
स्मृतीगंध: एका लेखकाची डायरी
आज खूप दिवसांनी ही डायरी हातात घेतली. धूळ साचली आहे पानांवर. कितीतरी आठवणी दडलेल्या आहेत या कागदांमध्ये. स्मृतीगंध दरवळतोय जणू भूतकाळाचा. माझं नाव आहे, विक्रम. मी एक लेखक. शब्दांनी खेळणं, भावनांना आकार देणं, हेच माझ्या जगण्याचं सार.
आज मला आठवतंय, माझ्या बालपणीचं गाव. डोंगरदऱ्यांनी वेढलेलं, हिरव्यागार शेतांनी नटलेलं एक सुंदर गाव. त्या गावात माझं बालपण खूप आनंदात गेलं. शाळेत जाणं, मित्रांबरोबर खेळणं, नदीत पोहणं, हेच माझे छंद होते. माझ्या आई-वडिलांनी मला खूप प्रेम दिलं. त्यांनी मला चांगले संस्कार दिले. त्यांनी मला शिकवलं, माणसाने नेहमी प्रामाणिक आणि कष्टाळू असावं. दुसऱ्यांना मदत करावी. निसर्गावर प्रेम करावं.
माझ्या वडिलांना वाचनाची खूप आवड होती. त्यांच्याकडे अनेक पुस्तकांचंcollection होतं. मी त्यांच्याकडूनच वाचनाची आवड शिकलो. लहानपणी मी त्यांच्यासोबत अनेक कथा-कादंबऱ्या वाचल्या. त्या कथांनी माझ्या मनात एक वेगळीच दुनिया निर्माण केली. मला असं वाटू लागलं, जणू काही मीच त्या कथांचा भाग आहे.
माझ्या आईला गाण्याची खूप आवड होती. ती खूप सुंदर गाणी गायची. तिच्या आवाजात एक जादू होती. तिची गाणी ऐकून माझं मन शांत व्हायचं. मला असं वाटायचं, जणू काही मी स्वर्गातच आहे. माझ्या आईने मला संगीताची आवड लावली. मी तिच्याकडून अनेक गाणी शिकलो.
मी शाळेत नेहमी चांगल्या मार्कांनी पास व्हायचो. मला शिक्षक खूप आवडायचे. ते मला खूप मदत करायचे. ते मला नेहमी प्रोत्साहन द्यायचे. त्यांनी मला शिकवलं, माणसाने नेहमी ज्ञान मिळवण्याचा प्रयत्न करावा. ज्ञान हेच जीवनातील सर्वात मोठं धन आहे.
मी कॉलेजमध्ये असताना मला लेखनाची आवड निर्माण झाली. मी कविता लिहायला लागलो. कथा लिहायला लागलो. माझ्या कविता आणि कथा कॉलेजच्या मासिकात छापून येऊ लागल्या. माझ्या मित्रांनी आणि शिक्षकांनी माझं खूप कौतुक केलं. त्यांनी मला प्रोत्साहन दिलं, तू एक चांगला लेखक बनू शकतोस.
कॉलेज संपल्यावर मी नोकरी शोधायला लागलो. पण मला नोकरी मिळत नव्हती. मी खूप निराश झालो. मला वाटलं, मी कधीच यशस्वी होऊ शकत नाही. पण माझ्या आई-वडिलांनी मला धीर दिला. त्यांनी मला सांगितलं, तू हार मानू नकोस. प्रयत्न करत राहा. एक दिवस तुला नक्की यश मिळेल.
मी पुन्हा प्रयत्न करायला लागलो. मी अनेक वर्तमानपत्रांमध्ये आणि मासिकांमध्ये लेख पाठवले. काही दिवसांनी मला एका वर्तमानपत्रात नोकरी मिळाली. मी खूप आनंदी झालो. माझी नोकरी लेखनाचीच होती. मला वेगवेगळ्या विषयांवर लेख लिहायचे होते. मला खूप मजा येत होती.
मी अनेक वर्षं वर्तमानपत्रात काम केलं. मी अनेक लेख लिहिले. अनेक लोकांच्या मुलाखती घेतल्या. मी अनेक सामाजिक समस्यांवर आवाज उचलला. माझ्या लेखांमुळे अनेक लोकांच्या जीवनात बदल झाला. मला खूप समाधान वाटलं.
मी एक लेखक म्हणून प्रसिद्ध झालो. माझ्या पुस्तकांना खूप मागणी वाढली. माझ्या पुस्तकांचं अनेक भाषांमध्ये भाषांतर झालं. मला अनेक पुरस्कार मिळाले. माझं स्वप्न साकार झालं. मी एक यशस्वी लेखक बनलो.
आज मी माझ्या भूतकाळाकडे बघतो, तेव्हा मला खूप आनंद होतो. मला माझ्या आई-वडिलांची आठवण येते. माझ्या शिक्षकांची आठवण येते. माझ्या मित्रांची आठवण येते. त्या सगळ्या लोकांनी मला खूप मदत केली. त्यांनी मला प्रोत्साहन दिलं. त्यांच्यामुळेच मी आज इथपर्यंत पोहोचू शकलो.
जीवनात अनेक अडचणी येतात. अनेक दुःख येतात. पण माणसाने कधीही हार मानू नये. नेहमी प्रयत्न करत राहावं. आपल्या ध्येयावर लक्ष ठेवावं. एक दिवस नक्की यश मिळतं. हेच माझ्या जीवनाचं सार आहे.
समाप्त