आईची सावली
राधा एक साधी, शांत स्वभावाची स्त्री होती. तिचे संपूर्ण जीवन मुलांसाठी समर्पित होते. तिचा नवरा वसंत एका छोट्या खेड्यातील शाळेत शिक्षक होता, आणि त्याच्या महिन्याच्या पगारावरच संपूर्ण कुटुंबाचा चरितार्थ चालायचा. परिस्थिती तशी बिकट होती, पण राधाने कधीच कोणतीही तक्रार केली नाही. तिच्यासाठी तिच्या मुलांचे सुख हेच सर्वस्व होते.
वसंत शिक्षणात विश्वास ठेवणारा माणूस होता, त्यामुळे मुलांना चांगले शिक्षण मिळावे, हे त्याचे स्वप्न होते. मात्र, घरच्या आर्थिक परिस्थितीमुळे त्याला मोठ्या शहरातील शिक्षण परवडत नव्हते. राधाने त्याच्या स्वप्नांना बळ द्यायचे ठरवले. तिने गावातल्या काही घरांमध्ये शिवणकाम सुरू केले. काही दिवसांनी तिच्या हातच्या शिवलेल्या कपड्यांची चर्चा संपूर्ण गावभर झाली. लोक तिच्याकडे कपडे शिवण्यासाठी येऊ लागले, आणि हळूहळू तिचे काम वाढत गेले.
त्यागाची सुरुवात
राधाने मुलांच्या शिक्षणासाठी स्वतःच्या गरजा पूर्णपणे बाजूला ठेवल्या. तिला छान साड्या घालायला आवडायच्या, पण तिने साध्या सुती साड्यांमध्ये समाधान मानले. गोडधोड खायला आवडायचं, पण मुलांसाठी पैसे वाचवण्यासाठी ती स्वतःला आवरायची.
मुलांना नवीन वह्या, पुस्तके, शाळेची फी भरायची असेल, तर घरखर्चात कपात करायची. वसंत तिला म्हणायचा, "राधा, थोडं तरी स्वतःसाठी बघ. असा त्याग करून थकून जाशील."
पण राधा हसत म्हणायची, "माझी खरी कमाई माझ्या मुलांच्या शिक्षणात आहे. ती मोठी होतील, शिकतील, तेव्हाच मला समाधान मिळेल."
आयुष्याचा संघर्ष
वर्षांनुवर्षे राधाने कष्ट केले. मोठा मुलगा अमोल अभ्यासात हुशार होता. त्याने शाळेत पहिला क्रमांक मिळवला. शाळेच्या मुख्याध्यापकांनी त्याला पुढील शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती मिळवून दिली. छोटा मुलगा विकासही गणितात पारंगत होता. दोघे भाऊ एकत्र अभ्यास करत. आईच्या त्यागाचे भान ठेवत ते कधीही अज्ञान किंवा आळसाकडे वळले नाहीत.
एक दिवस गावातल्या मोठ्या व्यापाऱ्याच्या मुलाच्या वाढदिवसाला राधाला केटरिंगसाठी बोलावले. तिने चविष्ट पदार्थ बनवले आणि ते सर्वांना खूप आवडले. व्यापाऱ्याच्या बायकोने तिला विचारले, "तुम्ही असेच पदार्थ विकले तर चांगली कमाई होईल. का नाही सुरुवात करत?"
राधाने विचार केला. आता तिच्या मुलांची जबाबदारी अधिक वाढणार होती. उच्च शिक्षणासाठी त्यांना मोठ्या शहरात पाठवायचे होते. शिवणकाम पुरेसे नव्हते. म्हणून तिने घरच्या घरीच स्वयंपाकाचे लहानसे काम सुरू केले. गावातील लोक ऑर्डर देऊ लागले, आणि हळूहळू तिचे उत्पन्न वाढले.
यशाचा पहिला किरण
अमोलचा इंजिनिअरिंगचा निकाल लागला, आणि तो पहिल्या वर्गात उत्तीर्ण झाला. तो मोठ्या कंपनीत नोकरीला लागला. पहिला पगार घरी पाठवताना त्याला डोळ्यांतून अश्रू अनावर झाले. तो आईला फोन करून म्हणाला, "आई, तुझ्या कष्टामुळे आज मी इथे पोहोचलो. तुझे प्रत्येक कष्ट मी आता फेडणार."
राधा हसली, पण तिला माहीत होते की आईच्या कष्टांचे ऋण कधीच फेडता येत नाही.
मुलांची परतफेड
काही वर्षांनी अमोल मोठ्या शहरात स्थिरावला. त्याने आई-वडिलांना शहरात घेऊन जाण्याचा आग्रह धरला, पण राधा म्हणाली, "माझं आयुष्य इथेच सुखी आहे. गावातले लोक, इथली माती, सगळं माझं आहे."
विकासनेही एमबीए पूर्ण केले आणि मोठ्या कंपनीत अधिकारी झाला. दोन्ही मुलांनी मिळून गावात एक मोठं शिक्षण संस्थान सुरू केलं, जिथे गरीब मुलांना मोफत शिक्षण दिलं जाईल. त्यांच्या मते, "आईच्या कष्टाची खरी परतफेड म्हणजे शिक्षणाचा वारसा पुढे नेणे."
आईची सावली अखेरपर्यंत
राधा आता वयोवृद्ध झाली होती, पण तिला समाधान होते. एके दिवशी, संध्याकाळी अंगणात बसलेली असताना तिच्या डोळ्यांत शांततेचा प्रकाश होता. तिच्या आयुष्यभराच्या त्यागाने मुलांची स्वप्ने पूर्ण झाली होती.
वसंत तिला म्हणाला, "राधा, तुझा त्याग कधीही वाया गेला नाही."
राधाने हसून पाहिले आणि म्हणाली, "आईची सावली कधीही नष्ट होत नाही. ती आयुष्यभर मुलांसोबत राहते."
शेवटचा निष्कर्ष
ही कथा म्हणजे त्या प्रत्येक आईच्या कष्टांना आदर अर्पण करणारी कथा आहे, जी मुलांसाठी स्वतःच्या इच्छांची तिलांजली देते. तिच्या सावलीतच संपूर्ण कुटुंब वाढते, फुलते आणि यशाच्या शिखरावर पोहोचते. आईचा त्याग कधीच मोजता येत नाही, कारण तिचे प्रेम निस्वार्थ असते.