कालभैरवीची वेल
धुंद रानवारा. काळोख्या रात्रीचा पडदा फाडून चांदण्या डोकावत होत्या. मी, विनायक, एकाकी, 'अंतरिक्ष' नावाच्या अद्भुत जगात भटकत होतो. हे जग पृथ्वीसारखं नव्हतं. इथं डोंगर हिऱ्यांचे होते, नद्या सोनसळी रंगाच्या वाहत होत्या, आणि झाडं... ती तर बोलकी होती.
माझ्या हातात एक जुनाट नकाशा होता. माझ्या आजोबांनी मला दिला होता, त्यांच्या मृत्यूपूर्वी. ते नेहमी म्हणायचे, "विनायक, अंतरिक्ष एक रहस्य आहे. तिथे कालभैरवीची वेल आहे. ती शोध, तुला सत्य गवसेल."
कालभैरवीची वेल... एक काल्पनिक गोष्ट. पण आजोबांचे डोळे बोलके होते. त्या नकाशात दिशा दाखवल्या होत्या, पण त्या दिशा सामान्य नव्हत्या. 'उत्तरेला इंद्रधनुष्याची सुरुवात' आणि 'दक्षिणेला काळा अग्नी' अशा विचित्र खुणा होत्या.
मी चालत राहिलो. हिऱ्यांच्या डोंगरावरून, सोनसळी नद्या ओलांडून. मला भीती वाटत होती, पण त्याहून जास्त उत्सुकता होती. 'सत्य' शोधण्याची ओढ मला स्वस्थ बसू देत नव्हती.
एका घनदाट जंगलात मी प्रवेश केला. इथली झाडं विचित्र होती. त्यांच्या फांद्या एकमेकांत गुंतलेल्या होत्या, जणू काही कुणीतरी जाळं विणलं होतं. आणि त्या झाडांच्या पानांवर अक्षरं कोरलेली होती. मी एक पान उचलून पाहिलं. त्यावर 'स्मृती' असं लिहिलेलं होतं.
एकाएकी, एका झाडाने माझ्याशी बोलायला सुरुवात केली. "तू कोण आहेस, मानवा? या जंगलात काय मागत आहेस?"
मी घाबरलो. पण स्वतःला सावरत उत्तर दिलं, "मी विनायक. मी कालभैरवीची वेल शोधत आहे."
झाड हसलं. त्याचा आवाज खोल आणि गंभीर होता. "कालभैरवीची वेल? ती इथे नाही. ती तर स्मृतींच्या जगात आहे. तुला तिथे जावं लागेल."
स्मृतींचं जग? ते काय होतं? मी झाडाला विचारलं, "स्मृतींचं जग म्हणजे काय?"
"जिथे भूतकाळ जिवंत आहे. जिथे प्रत्येक आठवण एका जिवंत प्राण्यासारखी फिरते. तिथेच कालभैरवीची वेल लपलेली आहे," झाड उत्तरलं.
झाडाने मला एक मार्ग दाखवला. तो मार्ग एका अंधाऱ्या गुहेत जात होता. गुहेच्या तोंडावर एक मोठा दगड होता, त्यावर एक चित्र कोरलेलं होतं – एका स्त्रीचं, जिचे डोळे बंद होते.
मी गुहेत प्रवेश केला. आत पूर्ण अंधार होता. मला काहीच दिसत नव्हतं. मी हळू हळू पुढे सरकत होतो. एकाएकी, माझ्या पायाला काहीतरी लागलं. मी खाली वाकून पाहिलं. ती एक जुनी पेटी होती.
मी पेटी उघडली. आत एक आरसा होता. पण तो आरसा साधा नव्हता. त्यात मला माझं भविष्य दिसत होतं. मी एका मोठ्या सिंहासनावर बसलो होतो, आणि माझ्यासमोर हजारो लोक नतमस्तक झाले होते.
मी आरसा खाली ठेवला. मला भविष्य नको होतं. मला सत्य हवं होतं. मी पुन्हा चालू लागलो.
अचानक, गुहेचा अंधार कमी झाला. माझ्यासमोर एक मोठं शहर उभं राहिलं. ते शहर पूर्णपणे स्मृतींनी बनलेलं होतं. इमारती आठवणींच्या होत्या, रस्ते भावनांचे होते, आणि माणसं... ती भूतकाळातील होती.
मी शहरात फिरू लागलो. मला माझ्या आजोबांचे स्मृतीरूप दिसले. ते एका लहान मुलासोबत खेळत होते. तो मुलगा मीच होतो.
माझ्या डोळ्यात पाणी आलं. मी त्यांच्याजवळ गेलो. पण ते मला ओळखू शकले नाहीत. ते भूतकाळात जिवंत होते, पण त्यांना भविष्याची कल्पना नव्हती.
एकाएकी, मला एक स्त्री दिसली. ती एका उंच इमारतीवर उभी होती, आणि रडत होती. मी तिच्याजवळ गेलो.
"तू कोण आहेस?" मी तिला विचारलं.
ती म्हणाली, "मी वेदना आहे. या शहरात कुणालाच माझी गरज नाही. सगळे आनंदी आहेत, भूतकाळात रमलेले आहेत. मला इथे कुणीच विचारत नाही."
मला तिची दया आली. मी तिला म्हणालो, "तू एकटी नाहीस. मी तुझ्यासोबत आहे."
वेदनेने माझ्याकडे पाहिलं. तिच्या डोळ्यात थोडीशी आशा दिसली.
एकाएकी, शहरात गडबड झाली. सगळे लोक एका दिशेने धावत होते. मी वेदनेला विचारलं, "काय झालं?"
ती म्हणाली, "कालभैरवीची वेल प्रकट झाली आहे. सगळे तिला पकडायला जात आहेत."
कालभैरवीची वेल? ती इथे होती? मी वेदनेला घेऊन त्या दिशेने धावलो.
एका मोठ्या मैदानात, कालभैरवीची वेल उभी होती. ती वेल सामान्य नव्हती. तिची पानं काळीभोर होती, आणि तिच्या फुलांमध्ये एक वेगळीच शक्ती होती. लोक तिला पकडायला धावत होते, पण वेल त्यांच्या हातातून निसटत होती.
मी वेदनेला म्हणालो, "तू इथेच थांब. मी वेल पकडून आणतो."
मी वेगाने वेलीच्या दिशेने धावलो. मी तिला पकडणार, तेवढ्यात एका माणसाने मला धक्का मारला. मी खाली पडलो.
मी उठून पाहिलं, तर तो माणूस माझ्या आजोबांसारखा दिसत होता. पण तो आजोबा नव्हता. तो एक स्मृतीरूप होता, जो कालभैरवीच्या वेलीला पकडायला आला होता.
"तू इथे काय करत आहेस?" त्याने मला विचारलं.
मी म्हणालो, "मी सत्य शोधायला आलो आहे."
तो हसला. "सत्य? सत्य तर भूतकाळात आहे. भविष्यात काहीच नाही."
त्याने कालभैरवीच्या वेलीला पकडण्याचा प्रयत्न केला. पण वेल त्याच्या हातातून निसटली, आणि माझ्या हातात आली.
मी वेलीला घट्ट पकडलं. एकाएकी, माझ्या डोक्यात विचार चक्र फिरू लागलं. मला भूतकाळ, भविष्य, आणि वर्तमान एकाच वेळी दिसू लागलं. मला सत्य गवसलं.
सत्य हे नव्हतं की भूतकाळ महत्त्वाचा आहे, किंवा भविष्य महत्त्वाचा आहे. सत्य हे होतं की वर्तमान महत्त्वाचा आहे. भूतकाळात रमून भविष्य विसरू नये, आणि भविष्याच्या भीतीने वर्तमानाला सोडू नये.
मी कालभैरवीची वेल सोडली. ती वेल जमिनीवर पडली, आणि एका क्षणात नाहीशी झाली.
स्मृतींचं शहर हळू हळू नाहीसं होऊ लागलं. वेदना माझ्याकडे आली, आणि म्हणाली, "तू मला सत्य दाखवलंस. धन्यवाद."
मी वेदनेला घेऊन गुहेतून बाहेर पडलो. बाहेर प्रकाश होता. अंधार नाहीसा झाला होता.
मी अंतरिक्ष जगात परत आलो. पण आता मी तोच विनायक नव्हतो. मी बदललो होतो. मला सत्य गवसलं होतं.
मी माझ्या गावी परतलो. माझ्या आजोबांच्या समाधीजवळ गेलो. त्यांना नमस्कार केला. माझ्या डोळ्यातून पाणी आलं. पण ते दुःखाचे नव्हते, आनंदाचे होते.
मी आता समाधानी होतो. मला सत्य गवसलं होतं. आणि ते सत्य मी माझ्या हृदयात जपून ठेवणार होतो.
अंतरिक्ष एक अद्भुत जग होतं, आणि त्या जगात मला एक अद्भुत अनुभव आला होता.
आणि हीच आहे, कालभैरवीच्या वेलीची कहाणी. एका सत्यशोधकाची कहाणी. एका अशा प्रवासाची कहाणी, जिथे त्याला स्वतःचा अर्थ सापडला.
समाप्त.